Lida
Lida
Lida – miasto na terenach dzisiejszej Białorusi, niegdyś w granicach I i II Rzeczypospolitej. Przemysł maszynowy, obuwniczy, chemiczny, spożywczy; węzeł kolejowy. Obecnie Lidę zamieszkuje ok. 100 tys. mieszkańców, z których 35% – Polacy. Nazwa miasta pochodzi od litewskiego słowa oznaczającego trzebież, czyli wykarczowany las. W ten właśnie sposób, w środku puszczy na granicy litewsko – ruskiej powstał obronny gród, na miejscu, którego w 1323 roku książę Giedymin wybudował murowany zamek, którym władali po jego śmierci syn Olgierd i jego synowie Jagiełło i Witold. Od tej chwili nastąpił rozwój miasta na podgrodziu, wzdłuż głównego traktu prowadzącego w kierunku stolicy Wielkiego Księstwa Litewskiego – Wilna. W wiekach XIV-XVI Lida była jednym z pięciu największych miast Księstwa Litewskiego. W 1590 r. król Zygmunt III Waza nadał Lidzie – prawo magdeburskie.
Przed 1939 rokiem w mieście stacjonował 77. Pułk Piechoty i 5. Pułk Lotniczy.
Najważniejsza w Lidzie to zachowana twierdza. Wygląda ona bardziej imponująco niż Krewska: mury ma wyższe, przyciągające uwagę. A rzecz w tym, że twierdzę tę aktywnie restaurują. Kiedy byłem tam w 1980 roku, widziałem robotników - kamieniarzy? Ściany były całkowicie pokryte rusztowaniami. Badaj pierwszy raz na mojej drodze przez Białoruś zobaczyłem restaurację pomnika przeszłości. Zadziwiające! Wydawało się, że Lida będzie pierwszym z białoruskich miast, gdzie odbudują zamek, przystosują go do potrzeb współczesnego życia. Tak powinno być. Zabytek jest najlepszym nauczycielem, najlepszą książką.
Twierdza w Lidie
Podobne twierdze umacniano by ochronić ludzi, kiedy na miasto napadał wróg. Specjalnie przydały się w czasach działalności Krzyżaków – do XV wieku. Przydały się i później w początku XVI wieku, kiedy pojawili się Krymscy Tatarzy.
Budowano ją 5 lat począwszy od 1323. Oprócz ścian broniła ją woda. Fosę napełniały wody Kamenki i Lidei. Główny wjazd, do którego prowadził zwodzony most przykrywała dwa razy wyższa od murów obronnych prostokątna baszta. W podwórcu znajdowała się wartownia i było kilka pomieszczeń mieszkalnych.
Wewnętrzny wygląd Twierdzy
W marcu 1387 roku Władysław Jagiełło (już jako król polski) wydał w Lidzie przywilej swobodnego budowania kościołów na całej Litwie. Lida była wówczas główną rezydencją króla i centrum chrystianizacji Litwy.
Z historii twierdzy wiadomo, że praktycznie nigdy nie była zdobyta. Jedynym szczęśliwcem, któremu udało się tego dokonać był Witold w 1392 roku. Obrońcy bez walki otworzyli mu bramy twierdzy. Witold naznaczył jako władcą twierdzy wygnanego ze Złotej Ordy chana Tochtamysza obiecawszy mu przywrócić stracony tron. W XV wieku twierdzą władał inny chan Hadżi I Girej. Twierdza pozostawała niedostępną i pozostawała niezdobyta do 1659 roku póki jej nie rozbiła artyleria kniazia Nikity Chowańskiego. Zamek ostatecznie uległ zagładzie, gdy został spalony przez Szwedów w czasie wojny północnej w latach 1702 – 1710.
Spośród innych zabytków miasta są:
-Kościół katolicki w Lidzie, barokowy, wybudowany w 1770 r. – nieprzerwanie czynny. Bogate wyposażenie wnętrza. W bocznym ołtarzu cudowny obraz MB z Dzieciątkiem. Z tym kościołem związana jest znana w Lidzie postać księdza Stanisława Rojek, który przybył tu z Krakowa w sierpniu 1939r., posługując w Lidzie do śmierci w październiku 1996r.
Kościół katolicki w Lidzie
-Kościół pijarów (obecnie cerkiew prawosławna), klasycystyczny, w kształcie rotundy. Zbudowany w latach 1797-1825. Spalony w 1842 r. W 1863 r. w ramach represji po powstaniu styczniowym zamieniony na cerkiew prawosławną. W 1922 r. wrócił do pijarów. Został zamknięty w 1958 r. – była w nim hala sportowa, planetarium, muzeum – w 1991 r. kino. W 1995 r. został przekazany prawosławnym. Obok dzwonnica.
-Klasztor pijarów z kolegium pijarskim – zamknięty w 1843 r. W okresie międzywojennym szkoła handlowa. W pobliżu dzwonnica.
-Do 1940 r., w Lidzie mieściła się jedna z największych w Europie żydowskich szkół rabinicznych. W Lidzie urodzili się między innymi skrzypek i kompozytor Konstanty Górski oraz aktorka Pola Raksa.
Linki: